Wie is John H De Bye?

“De auteur lijkt zijn verhaal te willen overspoelen met sensatie en erotiek.”

John Herman de Bye, Paramaribo, 4 september 1942 - 5 maart 2022, studeerde geneeskunde in Nederland en specialiseerde zich in chirurgie. In 1974 remigreerde hij naar Suriname. Hij werkte eerst in Nieuw Nickerie en later in het ’s Lands Hospitaal te Paramaribo. De Bye was bijzonder geinteresseerd in de Surinaams-Joodse genealogie (stamboomkunde). Hij beschikte over.data die in sommige gevallen terugging tot de dertiende en de veertiende eeuw. In 1999 kwam hij uit met zijn eerste boek, Ter dood veroordeeld: Liefde en Dood in de Surinaams-Joodse Geschiedenis (1)

 Het boek gaat over twee neven, Joseph del Castilho en Jacob da Costa, die opgroeien in een Joodse plantersfamilie in het Suriname van het einde van de 18de eeuw. Zij vermoorden twee Engelse soldaten en worden beiden ter dood veroordeeld. Deze roman laat veel zien van de Joodse tradities en gebruiken van die dagen. Verder staan er vooral minder spannende historische gebeurtenissen in.

In het voorjaar van 2002 verscheen Geloof, Hoop en Liefde: Vestiging van de Joden in de Surinaamse Jungle. De auteur lijkt zijn verhaal te willen overspoelen met sensatie en erotiek. Dit zou een respons kunnen zijn op de kritiek op de saaie schrijfstijl van zijn eerste boek. Emanuel, de hoofdfiguur, is op zoek naar een balans tussen ware liefde en begeerte. Los hiervan gaat het verhaal over in een monotone vertelling.

In het najaar van 2002 verscheen zijn derde boek, het naslagwerk Historische schetsen uit het Surinaamse Jodendom. Hierin geeft de Bye een goede voorstelling van het Joodse leven in Suriname. In Liefde in slavernij: een familiegeschiedenis in het achttiende-eeuwse Suriname (2010) ontrafelt de Bye zijn familiegeschiedenis. Het verhaal gaat over zijn voorvader Pieter Hendrik de Bye. Hij is eerst administrateur voor plantage De Eendragt en later plantage- en slaveneigenaar van plantage Soribo en De Eendragt. Evenals in zijn vorige werken schijnt de Bye afwisseling te willen brengen in zijn verhaal door onstuimige vrijpartijen.

Andere werken van de Bye’s hand zijn: De geschiedenis van ‘s Lands Hospitaal (1994), Torarica: de oude hoofdstad van Suriname (2017) en Op zoek naar het Kordonpad: Avonturen met de GPS in Suriname (2020).

In Op zoek naar het Kordonpad maakt de Bye de lezer metgezel van zijn onderzoek in het gebied waardoorheen het Kordonpad liep en van de problemen die speelden toen zijn voorvader, Pieter Hendrik de Bye, nog leefde. Het Kordonpad is 94 km lang en 10 meter breed. Het begint achter Jodensavanne in het district Para en loopt bijna tot de Cotticarivier in het district Marowijne. (2)

Uit Op zoek naar het Kordonpad (pagina 37), waarin de Bye een anekdote vertelt over een dergelijk avontuur, dat zijn vrienden in het gebied van het Kordonpad hadden meegemaakt komt het volgende citaat.

‘Mijn been staat in brand’, gilde hij en probeerde het ‘vuur’ met zijn pet te doven. Geen van zijn collega’s zag echter iets dat zijn pijn en ellende kon veroorzaken. Met water probeerde men het onzichtbare vuur te doven maar toen ook dat niet hielp werd de stakker in een wagen geladen en naar de naburige post vervoerd. Langzaam nam het gevoel dat zijn been in brand stond af en eindelijk viel hij uitgeput in slaap. Hier eindigt de anekdote. Maar jaren later, gingen vrienden van mij jagen in dat gebied en Jules werd wakker omdat zijn been in brand stond. Met een zaklantaarn was vlug de oorzaak ontdekt: een massale aanval van mampieren, speldenknop grote stekende insecten.

Al met al heeft de Bye zijn bijdrage geleverd aan de weergave van de Surinaams-Joodse geschiedenis. Als het gaat om historische romans van Surinaamse bodem kan zijn naam zeker genoemd worden.

Geschreven door:
Carina Indiaan- Atmowirono